Bozcaada Belediye Başkanlığı web sitesinde, Bozcaada Kentsel
Tasarım Rehberi Taslağının ilk 45 sayfası resim formatında bir iki
ay önce yayınlanmıştı.
Yine aynı sitede, 02 Ağustos 2016 günü yapılan duyuru
şöyleydi: Bozcaada Belediye
Başkanlığının tarafından 03.08.2016 Çarşamba Günü Saat:10.30’da Halk Eğitim
Merkezi Salonunda Bozcaada Kentsel
Tasarım Rehberi hakkında halkı
bilgilendirme toplantısı yapılacaktır.
1. Taslak da olsa bir belgenin ya tamamı yayınlanır, ya da
hiç yayınlanmaz; bilgilendirmede tamamı sunulur.
2. Bozcaada nüfusunu ve kamuoyunu yakından ilgilendiren bir
belgenin sunumu ile ilgili duyuru bir gün önceden yapılmaz, mümkün olduğunca
(en az bir ay) önceden yapılır.
3. (Edindiğim bu bilgi yanlışsa peşinen özürlerimi sunarım)
İşaret edilen bilgilendirme toplantısı, taslağı hazırlayan ekip adaya
gelemediği için amacına uygun olarak gerçekleştirilememiştir. Dolayısıyla “yok” hükmündedir.
Bozcaada Kentsel Tasarım Rehberi Taslağının tamamını ama
özellikle de Kaynakça bölümünü inceleme şansımız olmadı.
Yayınlanan bölümde ise çok ciddi biçimde tartışılması ve
gözden geçirilmesi gereken hususlar var.
Plan nedir? Sorusuyla başlamakta yarar var.
Plan gerçekte nedir?
Çok özetle plan, NİHAİ BİR AMACA (moda ismiyle vizyona)
ulaşmak için;
Kim yapacak,
Ne yapacak,
Niçin yapacak,
Nasıl yapacak,
Neyle yapacak,
Nerede yapacak,
Ne zaman yapacak,
sorularının ayrıntılı biçimde cevaplanmasından başka bir şey değildir.
Plan, ancak bir NİHAİ HEDEF (vizyon) varsa yapılır. Hedefsiz
plan yapmak, kumda çomak oynamaktır.
Planlar, kimi ilgilendirirse ilgilendirsin (bireyler, farklı
kurumlar), bir hiyerarşiye, bir sıraya tabidirler.
NİHAİ HEDEF (vizyon) belirledikten sonra makro plan, ya da
stratejik plan yapılır. Bu planlar, minimum 15-20 yıllık olurlar. Ciddi planlamalar,
100 yıllık bile olabilirler (son gelişmelerde bazı ülkelerin planlarında
gördüğümüz üzre…). İmar planlamasında bu
tür planlara leke planlaması da denir. Büyük ölçeklidirler 1/100 000 lik gibi.
Onların bir alt kademe planları eylem/ taktik planlardır.
Yukarıda sıralanan sorulara uzun vadeli ancak daha somut cevapları içerirler.
Alt düzeydeki planlar ise icraat planlarıdır. İmar
planlarında bunlar ayrıntıları içerirler. 1/1000 ya da 1/500 gibi… Bunlar en somut
icraat planlarıdır.
Planlar arasında sıkı bir hiyerarşik bağ ve süreç ilişkisi
vardır. Öncelikle nihai hedef konmadan, makro plan olmadan, bir altını, en
altını hazırlayamazsınız. Hazırlarsanız da
işe yaramaz.
Buğdayı dikmeden, ekmeği pişiremezsiniz.
Peki, Kentsel Tasarım Rehberi nedir?
Cevabına, taslaktan bakalım:
Kentsel Tasarım Rehberi: Kent kimliğinin gelişimini ve sürdürülebilirliğini
sağlamak için mekânsal planlamaya esas uygulamaların kentin vizyonu ve imajı
ile uyumlu olmasını sağlamayı hedefleyen, mekânsal tasarımda, malzemede
yönlendirici ilkeleri belirleyen ve yöneten yazılı belgelerdir….
Tanım doğru ve güzel…
Hazırlanmış olan imar planlarındaki hükümlerin uygulanmasında, plan
hazırlanırken cevabı verilmiş olan “nasıl” sorusunun unutulmamasını sağlamaya
yönelik bir hatırlatıcı “destek-pusula” belge.
Peki, taslaktaki Genel Hükümlere geçelim ve ilk “vahim” notu
düşelim:
2. Ada vizyonunun temel öğelerini
Ada'nın özgün değerleri ve Adalı olma bilinci oluşturmalıdır.
Kentsel tasarım rehberini hazırlayan teknik ekip, ada
vizyonunun nasıl olması gerektiği konusunda adalılara önerilerde bulunmaktadır,
“akıl vermektedir”.
Halbuki yapması gereken iş, adanın-adalının oluşturduğu
vizyon doğrultusunda planlama yapmaktır.
Adanın bu vizyonu mevcuttur.
Bozcaada Belediye Meclisinin 2014 yılı temmuz ayında yapmış
olduğu Paydaş Analizi sonucu belirlediği paydaşların katılımı ile 8 grubun
çalıştığı Çalıştayda; Bozcaada’nın vizyonu belirlenmiştir. Tüm kesimlerin
katılımı ile Bozcaadalılar, ileride kendilerini ve adayı nerede ve nasıl görmek
istediklerini belirlemişlerdir.
Bu vizyondan yola çıkarak, kurum olarak Bozcaada Belediyesi,
2015 yılı Aralık ayında tüm meclis üyelerinin katılımıyla kurumun vizyonunu
belirlemiş ve bu vizyon doğrultusunda kurumsal stratejik planını hazırlamıştır.
Kentsel Tasarım Rehberini hazırlayan ekip ya bu vizyondan
haberdar değildir, ya da bu vizyonu “uygun” bulmamıştır. Her iki durum da son
derece vahimdir. Birincisi belediyenin,
ikincisi hazırlayan ekibin etiği ve tekniğini tartışma konusu yapar.
Yine genel hükümlerden:
3. Planlama yaklaşımında temel hedef Bozcaada'da kentlilik kültürünün
değil, Adalılık kültürünün korunması ve geliştirilmesi olmalıdır.
Bu ekip gerçekten şaka yapıyor olmalıdır.
Adalılık; bir coğrafi bölge, coğrafi özellik ile ilgiliyken
kentlilik bir ekonomik ve sosyal yaşam örüntüsünü ifade eder. İkisi birbirini
dışlaması zorunlu ya da bağdaşamaz özellikler değildir.
Birbirine üstün ya da birini tercih edilmesi gereken
özellikler de değildir.
Gavurcalarını geçirmeden derdimi anlatayım:
Latince ve bu aileden olan tüm dillerde, “kale” aynı zamanda
“kent” demektir.
Kent, kalelerde ve etrafında oluşmuştur.
Burjuvazi dediğimiz kentli, burg dediğimiz kalelerin içinde
ve civarında yaşayan; toprağa dayalı ekonomi dışında demircilik, marangozluk,
taş işçiliği, mühendislik, silahtarlık, dericilik, terzilik, hancılık,
muhasebecilik, makine ustalığı, tefecilik v.b zanaat ve sanatlarla uğraşanlardır. Kalelerin olduğu yerlerde bunlar zorunlu
olarak ortaya çıkmış “kentlilerdir”.
Bozcaada, kalesi var olduğundan beri “kentlidir”. Ve üstelik adadır... Çok nadir bulunan birliktelik. Bunu vurgulamak gerekirken, aksine,bir kanadını "kır gitsin"...
Ekonomisinin dayandığı temel tarımsal faaliyet
olan bağcılığın ürününü mamule dönüştürmesi bile “sanayi ve fabrika”dır: şarap
fabrikası…
Bozcaada’nın en eski insan fotoğraflarına bakın: kentlimidirler,
köylümüdürler ?
Bozcaada’nın karşı yaka köylerinden göç aldığı doğrudur.
İstanbul da köylerden göç almıştır.
Ne diyeceğiz şimdi, Planlama yaklaşımında temel hedef İstanbulda'da
kentlilik kültürünün değil, Boğazlılık kültürünün korunması ve geliştirilmesi
olmalıdır. Mı demeliyiz bu mantığa göre?
Yine genel hükümlerden:
9 Ada'nın
geçmişten gelen kültürel farklılıklarının ve Cumhuriyet ve Alaybey
mahallelerinde mimariye yansıyan izlerinin sahip olduğu zenginliğin korunması
Ada kimliği yönünden önem taşımaktadır.
Adanın
geçmişten gelen kültürel farklılıkları nelerdir? Hani Adalılık kültürüydü
korunmalıydı ve geliştirilmeliydi? Yoksa birkaç tane mi adalılık kültürü var? Farktan
kastedilen “istanbullulaaa” mı, “bayramıçlılaaa” mı, nedir?
Cumhuriyet
ve Alaybey mahallelerinde mimari ve kentsel tasarım farklıdır evet. Ama geçmişe
gideceksek sormamız gerekmez mi?
Peki
Cumhuriyet mahallesinde çıkan yangın sonucu tüm evlerin yangında gitmesi
öncesinde Cumhuriyet mahallesi nasıldı? Alaybey’den yine farklımıydı? Sokakları yine cetvelle mi çizilmişti?
İstanbulda
koca mahalleler kentsel dönüşüm nedeniyle yıkılıyor, yandakilerden farkları yok
mu yeni yapılaşmaların? Bu farklılığı salt “kültürel farklılıklara” bağlamak ne
kadar doğru? Eskisini ne kadar biliyoruz?
Bozcaada
Kentsel Tasarım Rehberi taslağının girişi olan genel hükümler’de ilk bakışta
ürperten yukarıdaki maddeler dışında, yine çok ciddi biçimde tartışılması
gereken maddeler – bakış açıları bulunmaktadır.
Taslağı
hazırlayanların, genel hüküm maddelerinden anlaşıldığı kadarıyla “allerji”
duyduğu “bölgeleme” yöntemi, bir başka yazının konusu olsun.